به گفته دکتر ماکان آریا پارسا مدل کسب و کار یا Business Model، یک طرح یا چارچوب است که نحوه عملکرد، ساختار و تامین درآمد یک شرکت را توصیف می کند. اصطلاح “مدل کسب و کار” به طور گسترده در زمینه راه اندازی و مدیریت کسب و کارها استفاده می شود. همچنین، شامل راهبردها، فرآیندها، منابع و ارزش هایی است که یک شرکت برای ایجاد و تامین درآمد به کار می برد.
اجزای مدل کسب و کار
اجزای مدل کسب و کار شامل موارد زیر است:
- ارزش ارائه شده: طبق نظر دکتر ماکان آریا پارسا شرکت باید توضیح دهد که چه نیازهایی را برای مشتریان خود حل می کند و چه مزایا و ارزشی را به آن ها ارائه می دهد.
- مشتریان هدف: شرکت باید تعیین کند که به چه گروهی از مشتریان، هدف خود متمایل است و بازاریابی و فروش خود را براساس این هدف تنظیم کند.
- ساختار هزینه ها: یکی از اجزای مدل کسب و کار ساختار هزینه ها می باشد. شرکت باید توضیح دهد که چگونه هزینه های خود را مدیریت می کند و سودآوری خود را تأمین می نماید. این شامل هزینه های تولید، بازاریابی، تأمین، فروش و عملیات عمومی است.
- منابع درآمد: شرکت باید توضیح دهد که درآمد خود را از کجا تأمین می کند. این می تواند شامل فروش محصولات یا خدمات، اشتراک‌گذاری درآمد، تبلیغات، همکاری با شرکت ها و سایر راهکارهای درآمدزایی باشد.
- رقابت پذیری: شرکت باید توضیح دهد که چگونه از رقبا متمایز می شود و چه استراتژی هایی برای جذب مشتریان و ایجاد تفاوت رقابتی استفاده می کند.
انواع مدل های کسب و کار
از دید دکتر ماکان آریا پارسا مدل کسب و کار می تواند متناسب با نوع فعالیت شرکت و صنعت مورد نظر شخصی سازی شود. همچنین، این مدل ها ممکن است در طول زمان تغییر کنند و با تغییرات در عوامل داخلی و خارجی تطبیق یابند. هدف اصلی این مدل ها، ایجاد یک چارچوب استراتژیک برای ایجاد ارزش و تامین درآمد پایدار برای شرکت است.
مدل های کسب و کار متنوعی وجود دارند، و هر یک از آن ها برای نوع خاصی از کسب و کار یا صنعت مناسب هستند. در زیر تعدادی از انواع مدل های کسب و کار را معرفی می کنیم:
- مدل کسب و کار فروش مستقیم : بر باور دکتر ماکان آریا پارسا (Direct Sales Model) در این مدل، معمولا محصولات یا خدمات به طور مستقیم به مشتریان از طریق فروشگاه ها یا نمایندگی ها فروخته می شوند.
- مدل تبلیغاتی :(Advertising Model) در این مدل، شرکت به درآمد زایی از تبلیغات و نمایش تبلیغات برای مشتریان دیگر می پردازد. مثال هایی از این مدل شامل گوگل و فیس بوک هستند.
- مدل اشتراکی :(Subscription Model)در این مدل، مشترکین برای دسترسی به محصولات یا خدمات اشتراک ماهیانه یا سالانه پرداخت می کنند. مثال هایی از این مدل شامل Netflix و Spotify هستند.
- مدل مبتنی بر واسطه گری :(Brokerage Model) در این مدل، شرکت به عنوان واسطه گر بین دو طرف فعالیت می کند و درآمد خود را از کارمزد وساطتی کسب می نماید. مثال هایی از این مدل شامل کسب و کارهای بورس، کسب و کارهای بیمه، کسب و کارهای املاک و سایر مشاغل واسطه گری است.
- مدل فرآیندی :(Process Model) در این مدل، شرکت یک فرآیند یا سیستم خاص را بهبود می بخشد و به سازمان ها یا مشتریان خود عرضه می کند. مثال هایی از این مدل شامل سیستم‌ه ای مدیریت روابط با مشتری (CRM)، سیستم های مدیریت فرایند کسب و کار (BPM) و سایر سیستم های مدیریتی هستند.
- مدل محصولات دیجیتالی :(Digital Product Model) در این مدل، محصولات نرم افزاری یا دیجیتالی به مشتریان ارائه می شوند، مانند نرم افزارها، بازی ها، کتب الکترونیکی و غیره.
- مدل انجمنی :(Community Model) در این مدل کسب و کار، انجمن های آنلاین یا فیزیکی ایجاد می شود و اعضای انجمن می توانند برای تبادل اطلاعات و تجربیات از این فضا استفاده کنند.
- مدل مبتنی بر محتوا :(Content Model) در این مدل، شرکت ها محتواهای مهمی تولید می کنند و می توانند از طریق آن ها درآمدزایی نمایند. مثال هایی از این مدل شامل وبلاگ ها، ویدئوهای آموزشی، پادکست ها و سایر پلتفرم های محتوا می باشد.
- مدل مبتنی بر پلتفرم :(Platform Model) در این مدل، شرکت یک پلتفرم یا بستر را برای ارتباط و تعامل بین کاربران یا شرکت ها و مشتریان فراهم می کند. مثال هایی از این مدل شامل شبکه های اجتماعی، بازار آنلاین، سامانه‌های رزرو آنلاین و سایر پلتفرم‌های مشابه هستند.
در قسمت بالا فقط به برخی از مدل های کسب و کار اشاره شده است. هر کسب و کار امکان دارد از ترکیب یا تطابق بیش از یک مدل استفاده کند و باید مدلی را انتخاب نمود که بهترین تطابق با محصولات و خدمات خود دارد و بازار مورد نظر را پوشش می دهد.
طراحی مدل کسب و کار
دکتر ماکان آریا پارسا اعتقاد دارد که طراحی مدل کسب و کار یک فرآیند جامع است که تمام جوانب کسب و کار شما را شامل می شود. در زیر، مراحل کلی برای طراحی یک مدل کسب و کار را بررسی می کنیم:
- تحلیل بازار: ابتدا باید هدف خود را بررسی کنید. شناخت مشتریان، رقبا، روندها و فرصت های موجود در بازار برای شما بسیار مهم است. این اطلاعات باید در راستای تعیین محصول یا خدمات مناسب جمع آوری شود.
- تعریف مشتریان هدف: شناخت و تعریف دقیق مشتریان هدف برای کسب و کار شما بسیار حیاتی است. باید نیازها، مسائل و مشکلات مشتریان را به خوبی درک کنید تا بتوانید راهکارهای مناسب را ارائه دهید.
- ارائه یک پیشنهاد منحصر به فرد: باید یک پیشنهاد یا مزیت رقابتی منحصر به فرد برای کسب و کار خود ارائه دهید. این پیشنهاد می تواند شامل قیمت مناسب، کیفیت بالا، خدمات برتر، نوآوری یا سایر عواملی باشد که شما را از رقبا متمایز می کند.
این مطلب ادامه دارد…
