به گفته دکتر ماکان آریا پارسا مهارت نه گفتن یکی از توانایی‌های حیاتی در زندگی انسان است که بسیاری از افراد به دلیل احساسات ناشی از اضطراب، عدم اعتماد به نفس یا ترس از نارضایتی دیگران با آن مشکل دارند. توانایی نه گفتن به افراد کمک می‌کند تا مرزهای شخصی خود را حفظ کنند و از ورود به موقعیت‌ها یا انجام کارهایی که با اهداف، نیازها و ارزش‌های شخصی آنها همخوانی ندارد، خودداری کنند. این مهارت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا به ما اجازه می‌دهد تا کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشیم و به انتخاب‌هایمان متعهد بمانیم. این مقاله به بررسی اهمیت مهارت نه گفتن، نحوه آموزش آن و به ویژه نقش آن در کودکان و نوجوانان می‌پردازد.

چرا نه گفتن اهمیت دارد؟

از دید دکتر ماکان آریا پارسا مهارت نه گفتن به افراد کمک می‌کند تا از پذیرش درخواست‌های غیر ضروری یا غیرمنطقی اجتناب کنند و به تمرکز بر اهداف و اولویت‌های خود بپردازند. بسیاری از ما از نه گفتن می‌ترسیم، زیرا می‌خواهیم روابطمان را حفظ کنیم یا از نارضایتی دیگران جلوگیری نماییم، اما این نگرش ممکن است منجر به تحمل استرس زیاد شود. هنگامی که به طور مداوم درخواست‌های دیگران را بدون توجه به نیازهای خود می‌پذیریم، می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روانی و جسمانی ما بگذارد. همچنین، ناتوانی در نه گفتن ممکن است منجر به احساس ناراحتی یا تنش در روابط شود، زیرا ممکن است احساس کنیم که از ما سوءاستفاده می‌شود.

یک مثال برای نه گفتن این است که وقتی در محل کار یا مدرسه با درخواست‌هایی مواجه می‌شویم که فراتر از توانایی یا وظایف ما هستند، نه گفتن به ما اجازه می‌دهد تا تمرکز خود را بر روی مسئولیت‌های اصلی حفظ کنیم و از فرسودگی شغلی جلوگیری نماییم. همچنین، در روابط شخصی نیز نه گفتن به ما کمک می‌کند تا از خودمان مراقبت کنیم و به نیازهای خود اولویت بدهیم.

چگونه نه بگوییم؟

سوال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چگونه نه بگوییم. نه گفتن به خودی خود یک مهارت است و برای تقویت آن باید تکنیک‌های خاصی را یاد گرفت. اولین و مهم‌ترین قدم این است که فرد بداند نه گفتن به معنای بی‌احترامی به دیگران یا کاهش ارزش روابط نیست. این عمل تنها نشان‌دهنده مرزها و نیازهای فردی است. برای یادگیری این مهارت، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

1. شناسایی اولویت‌ها

 اولین گام در یادگیری مهارت نه گفتن این است که به طور واضح اولویت‌ها و اهداف خود را شناسایی کنیم. وقتی می‌دانیم که چه چیزی برایمان مهم است، راحت‌تر می‌توانیم تصمیم بگیریم که چه درخواست‌هایی را بپذیریم و کدام‌ها را رد کنیم.

2. استفاده از جملات مثبت

بر باور دکتر ماکان اریا پارسا یکی از تکنیک‌های موثر برای نه گفتن استفاده از جملات مثبت است. به جای اینکه به طور مستقیم و با لحنی منفی بگوییم نه، می‌توانیم از جملات مثل خیلی دوست دارم کمک کنم،. اما متأسفانه این هفته مشغول هستم یا ممنون از دعوت شما، ولی باید به کارهای دیگری رسیدگی کنم، استفاده کنیم. این روش نه تنها باعث می‌شود که طرف مقابل احساس ناراحتی نکند، بلکه مرزهای خود را نیز به وضوح مشخص می‌کنیم.

3. اعتماد به نفس در بیان نه

 برای بسیاری از افراد، نه گفتن ممکن است با احساس گناه همراه باشد. اما مهم است که به خود اعتماد کنیم و بدانیم که حق داریم نه بگوییم. تمرین مهارت نه گفتن به تدریج اعتماد به نفس ما را در این زمینه افزایش می‌دهد.

4. ارائه جایگزین برای مهارت نه گفتن

 اگر احساس می‌کنید که نه گفتن ممکن است باعث ناراحتی طرف مقابل شود، می‌توانید یک جایگزین ارائه دهید. مثلاً اگر از شما خواسته شده است که کاری را انجام دهید که نمی‌توانید، به جای آن می‌توانید بگویید متاسفانه نمی‌توانم این کار را انجام دهم، اما شاید فرد دیگری بتواند به شما کمک کند.

مثال برای مهارت نه گفتن

برای اینکه نه گفتن در موقعیت‌های مختلف را بهتر یاد بگیرید، باید با انواع مختلف مثال برای نه گفتن در شرایط مختلف آشنا شوید:

• محل کار: فرض کنید رئیس شما از شما می‌خواهد یک پروژه اضافی را به عهده بگیرید، در حالی که شما در حال حاضر با وظایف خود به مشکل برخورده‌اید. می‌توانید بگویید: ممنون از اینکه به من اعتماد دارید، اما در حال حاضر با وظایف فعلی‌ام بسیار مشغول هستم و نمی‌توانم پروژه جدیدی را به درستی انجام دهم.
• روابط دوستانه: اگر یک دوست از شما می‌خواهد که به مهمانی بروید و شما احساس می‌کنید که نیاز به استراحت دارید، می‌توانید بگویید: ممنون از دعوتت، ولی این هفته واقعا به استراحت نیاز دارم. امیدوارم دفعه بعدی شرکت کنم.
• خانواده: اگر یکی از اعضای خانواده از شما می‌خواهد که کاری را انجام دهید که با برنامه‌های شما تداخل دارد، می‌توانید بگویید: دوست دارم کمکت کنم، ولی امروز برنامه‌های دیگری دارم. شاید در زمان دیگری بتوانم این کار را برایت انجام دهم.

مهارت نه گفتن در کودکان و نوجوانان

از زبان دکتر ماکان آریا پارسا آموزش مهارت نه گفتن باید از سنین پایین آغاز شود، زیرا کودکان و نوجوانان با چالش‌های بسیاری در جامعه مواجه می‌شوند که ممکن است در برخی موارد نیاز به نه گفتن داشته باشند. یکی از مهم‌ترین نکات آموزش مهارت نه گفتن در کودکان و نوجوانان این است که آنها باید درک کنند که نه گفتن به معنای بی‌احترامی نیست و این حق را دارند که در برابر درخواست‌های نامناسب مقاومت کنند.

برای مثال، کودکان ممکن است تحت فشار همسالان خود قرار گیرند تا به رفتارهایی نادرست مانند مصرف مواد مخدر یا شرکت در فعالیت‌های غیرقانونی دست بزنند. آموزش توانایی نه گفتن به آنها کمک می‌کند تا در چنین موقعیت‌هایی با اعتماد به نفس و بدون احساس گناه پاسخ دهند. والدین و مربیان باید این مهارت را به کودکان آموزش داده و به آنها نشان دهند که چگونه می‌توانند مرزهای شخصی خود را تعیین کنند و در مواجهه با فشارهای اجتماعی مقاومت نمایند.

نقش والدین و معلمان در آموزش مهارت نه گفتن

والدین و معلمان نقش مهمی در آموزش مهارت نه گفتن به کودکان و نوجوانان دارند. این آموزش باید با تشویق کودکان به بیان نیازها و خواسته‌های خود آغاز شود. به جای اجبار کودکان به پذیرش درخواست‌ها، باید به آنها این فرصت داده شود که با اعتماد به نفس نه بگویند و احساس کنند که این کار قابل قبول است.

طبق صحبت های دکتر ماکان آریا پارسا و برای این منظور، والدین و مربیان می‌توانند با کودکان به تمرین‌هایی مانند بازی‌های نقش‌آفرینی بپردازند تا آنها بتوانند در موقعیت‌های واقعی بهتر عمل کنند. همچنین مربیان می‌توانند با تعریف داستان‌ها و ماجراهای مختلف انواع مثال برای نه گفتن را به طور غیر مستقیم به بچه‌ها آموزش دهند.

این مطلب ادامه دارد… .